ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (431-421 π.Χ.)

Χαραλαμποπούλου Αλεξάνδρα

Α. Ερωτήσεις κατανόησης

1. Ποια είναι τα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου;

2. Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι στον Πελοποννησιακό πόλεμο και πώς παρουσιάζονταν οι Σπαρτιάτες;

3. Ποιοι πήραν την απόφαση για την έναρξη του πολέμου;

4. Ποια ήταν η διάρκεια και ποιες οι φάσεις του Πελοποννησιακού πολέμου;

5. Ποια ήταν τα πρώτα γεγονότα του πολέμου μέχρι το 430 π.Χ.;

6. Ποια συμμαχική πόλη της Αθήνας αποστάτησε, για ποιο λόγο και ποια ήταν η αντίδραση των Αθηναίων;

7. Ποια ήταν η πρώτη στρατιωτική επιτυχία των Αθηναίων απέναντι στους Σπαρτιάτες;

8. Πώς έληξε η πρώτη φάση του πολέμου;

9. Ποιοι είναι οι όροι της Νικείου ειρήνης και πόσο διαρκεί;

10. Πώς πάρθηκε η απόφαση για τη Σικελική εκστρατεία;

11. Γιατί ανακλήθηκε ο Αλκιβιάδης στην Αθήνα και ποια είναι η μετέπειτα δράση του;

12.  Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά του Αλκιβιάδη;

13. Ποια ήταν η έκβαση της Σικελικής εκστρατείας για τους Αθηναίους και πώς αιτιλογείται;

14. Πώς αναμείχθηκαν οι Πέρσες στη διαμάχη Αθήνας και Σπάρτης;

15. Τρίτη περίοδος: Δεκελεικός - Ιωνικός πόλεμος(413-404π.Χ.).Πού αφείλει την ονομασία της η Τρίτη φάση του πολεμου;

16. Η ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς αποτέλεσε την ήττα της Αθήνας στο  πόλεμο. Ακολούθησε η συνθήκη ειρήνης. Ποιοι ήταν οι όροι της ειρήνης;

17. Συζητήστε τις συνέπειες του πελοποννησιακού πολέμου στον ελληνικό κόσμο.

Β. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)

α. Η ανάμειξη των Αθηναίων στη διαμάχη ανάμεσα στην Κέρκυρα και την Επίδαμνο ήταν αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου.                      Σ           Λ

β. Οι βλέψεις της Αθήνας προς τη Δύση, το Ιόνιο και την Αδριατική την έφερε σε σύγκρουση με την Κόρινθο.                                                    Σ           Λ

γ. Η πολιτειακή διαφορά Αθήνας και Σπάρτης αποτέλεσε αιτία για τον Πελοποννησιακό πόλεμο.                                                            Σ           Λ

δ. Οι Κορίνθιοι ώθησαν σε αποστασία από την Αθηναϊκή συμμαχία τους Μεγαρείς.                                                                                  Σ           Λ

ε. Η πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου είναι η Σικελική εκστρατεία.    

                                                                                                Σ           Λ

στ. Ο πελοποννησιακός στρατός, με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο λεηλατεί την ύπαιθρο της Αττικής.                                               Σ           Λ

ζ. Το 430 π.Χ. μια μολυσματική ασθένεια πλήττει την Αθήνα αλλά ο Περικλής επιβιώνει από αυτήν.                                                                  Σ           Λ

η. Οι Αθηναίοι ζήτησαν ειρήνη από τους Σπαρτιάτες, όταν κατέλαβαν το νησί Σφακτηρία.                                                                               Σ           Λ

θ. Η Λέσβος αποστατεί από την Αθηναϊκή συμμαχία χωρίς να υποστεί αντίποινα από την Αθήνα.                                                           Σ           Λ

ι. Οι Σπαρτιάτες μεταφέρουν τον πόλεμο στην Μακεδονία όπου συγκρούστηκαν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες στη Χαλκιδική.          Σ           Λ

Γ. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

Κατά Μεγαρέων ψήφισμα, Τριακοντούτεις σπονδαί, Αρχιδάμειος πόλεμος, δημαγωγοί

Δ. 1. Παρατηρώντας τον παραπάνω χάρτη να προσδιορίσετε ποιες είναι οι  αντίπαλες παρατάξεις στον πελοποννησιακό πόλεμο και ποιοι οι σύμμαχοί τους. 

Δ.2.  Ποιες είναι σύμφωνα με το παρακάτω κείμενο οι αιτίες της αποστασίας από την Αθηναϊκή συμμαχία;

Θουκυδίδης, Ιστοριών 1.99

Πολλές υπήρξαν οι αιτίες για τις αποστασίες των συμμάχων· οι κυριότερες όμως ήταν η καθυστέρηση στην πληρωμή του φόρου ή στην παράδοση των ορισμένων καραβιών και, μερικές φορές, η άρνηση εκπλήρωσης στρατιωτικής υπηρεσίας. Γιατί οι Αθηναίοι εφάρμοζαν με ακρίβεια τις συμφωνίες και γίνονταν ενοχλητικοί, με τις πιέσεις που ασκούσαν, σε πόλεις οι οποίες δεν ήταν συνηθισμένες ούτε πρόθυμες να υποβάλλονται σε θυσίες. Αλλά και για πολλούς άλλους λόγους δεν ήταν πια αρεστοί οι Αθηναίοι ως ηγέτες της συμμαχίας. Στις εκστρατείες δε συμπεριφέρονταν στους συμμάχους σαν ίσοι προς ίσους, ενώ, εξάλλου, τους ήταν εύκολο να υποτάσσουν όσους αποστατούσαν. Την ευθύνη για την τέτοια εξέλιξη την είχαν οι ίδιοι οι σύμμαχοι. Γιατί, εξαιτίας της απροθυμίας τους να παίρνουν μέρος στις εκστρατείες, οι περισσότεροι τους, για να μη φεύγουν από τα σπίτια τους, δέχτηκαν, αντί να προσφέρουν καράβια και πληρώματα, να δίνουν τα ανάλογα χρήματα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το ναυτικό της Αθήνας να γίνεται πιο δυνατό με τα χρήματα που πλήρωναν οι σύμμαχοι, ενώ οι ίδιοι, όταν αποστατούσαν, αγωνίζονταν απροετοίμαστοι και χωρίς καμιά πείρα.

Δ. 3. Με ποια επιχειρήματα προσπαθούν οι Κορίνθιοι να πείσουν τους συμμάχους τους να εισβάλλουν στην ύπαιθρο της Αττικής;

Από το λόγο των Κορινθίων προς τους Σπαρτιάτες στο συνέδριο της Κορίνθου:

Θουκυδίδης, Ιστοριών 1.71

Αναγκαστικά και στην πολιτική, όπως στις διάφορες τέχνες, το καινούργιο πάντα επικρατεί. Για μια πόλη που ζει ειρηνικά το καλύτερο είναι βέβαια να μην αλλάζουν οι συνήθειες· όταν όμως αυτή είναι αναγκασμένη να καταπιάνεται με πολλά, πρέπει να επινοεί και πολλούς καινούργιους τρόπους δράσης. Γι' αυτό ακριβώς κι οι τρόποι δράσης των Αθηναίων, εξαιτίας της πλούσιας πείρας τους, έχουν εκσυγχρονιστεί πιο πολύ απ' τους δικούς σας. Αλλά ας σταματήσει πια στο όριο αυτό η αναβλητικότητά σας. Βοηθήστε τώρα και τους άλλους συμμάχους σας και τους Ποτιδεάτες, όπως το υποσχεθήκατε, εισβάλλοντας αμέσως στην Αττική, και μην εγκαταλείψετε άντρες φίλους και συγγενείς σας στα χέρια των χειρότερων εχθρών σας, ούτε να σπρώξετε εμάς τους άλλους να ζητήσουμε, από απογοήτευση, άλλη συμμαχία. Αν κάναμε κάτι τέτοιο, δε θα διαπράτταμε καμιάν αδικία ούτε στα μάτια των θεών, στους οποίους ορκιστήκαμε, ούτε στα μάτια των ανθρώπων που γνωρίζουν τα πράγματα· γιατί τις σπονδές τις διαλύουν όχι όσοι, μπροστά στην εγκατάλειψη, στρέφονται σ' άλλους συμμάχους, αλλά όσοι δε βοηθούν εκείνους που ορκίστηκαν να βοηθούν. Αν όμως σεις θελήστε να δείξετε προθυμία, θα μείνουμε μαζί σας· γιατί τότε, αν αλλάζαμε συμμάχους, ούτε πράξη σύμφωνη με το θεϊκό δίκαιο θα κάναμε ούτε θα μπορούσαμε να βρούμε άλλους με τους οποίους να μας συνδέουν τόσο στενοί δεσμοί. Έχοντας υπόψη σας αυτά, πάρτε τις σωστές αποφάσεις και προσπαθήστε να μη γίνει η Πελοπόννησος, κάτω από την ηγεσία σας, πιο αδύναμη από ό,τι σας την παράδωσαν οι πατέρες σας. 

Δ 4.

Παρατηρώντας τον παραπάνω χάρτη να προσδιορίσετε ποιες είναι οι περιοχές της Αθηναϊκής συμμαχίας που καταβάλλουν φόρο στην Αθήνα, ποιες παρέχουν πλοία και ποιες βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής της;

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

432 π.Χ. Αποστασία Ποτίδαιας

431 - 421 π.Χ. Αρχιδάμειος Πόλεμος

415 - 413 π.Χ. Σικελική εκστρατεία

413 - 411 π.Χ. Δεκελεικός πόλεμος

430 π.Χ. Λοιμός στην Αθήνα

428 π.Χ. Αποστασία Λέσβου

429 π.Χ. Θάνατος του Περικλή

425 π.Χ. Αποκλεισμός Πελοποννησίων στη Σφακτηρία

422 π.Χ. Θάνατος του Κλέωνα και Βρασίδα στην Αμφίπολη

421 π.Χ. Ειρήνη του Νικία

Δραστηριότητες

1. Να αναζητήσετε μέσα από το Διαδίκτυο- φωτογραφίες και παραστατικές εικόνες στον Τύπο (εφημερίδες, περιοδικά) με σκηνές από εμφυλίους πολέμους. (Ελλάδα Όμηρος φιλονικία Αχιλλέα και Αγαμέμνονα–Επανάσταση 1821, Εμφύλιος Πόλεμος μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, Ευρώπη-Ισπανία Εποχή Φράνκο) και καταγράψτε τα συμπεράσματά σας για το κατά πόσο οι εσωτερικές διαμάχες των Ελλήνων ανά τους αιώνες πριν από σημαντικές στρατιωτικές αναμετρήσεις, έβλαψαν τελικά την Ελλάδα  και εμπόδισαν την πρόοδο  της χώρας. [Όμηρος φιλονικία Αχιλλέα και Αγαμέμνονα: 1 Η διαφωνία Αχιλλέα και Αγαμέμνονα και η οργή του Αχιλλέα, 2 Η εξέλιξη των αναμετρήσεων μέχρι την

πρώτη πρεσβεία στον Αχιλλέα, 3 Η επέλαση των Τρώων, 4. Η αριστεία και ο

θάνατος του Πάτροκλου, 5.  Η επιστροφή του Αχιλλέα]

2. Να αναζητήσετε μέσα από το Διαδίκτυο - απεικονίσεις του οπλισμού των στρατιωτών στην αρχαιότητα (σελίδα Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Πολεμικού Μουσείου).

2. Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ (415-413π.Χ.)

Ο ΔΕΚΕΛΕΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (413-404 π.Χ.)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1. Ποια ήταν η αφορμή για την εκστρατεία στη Σικελία;

2. Γιατί πήραν οι Αθηναίοι μια τόσο παράτολμη στρατιωτική απόφαση;

3. Ποιοι ορίστηκαν αρχηγοί της εκστρατείας;

4. Τι προκάλεσε την ανάκληση του Αλκιβιάδη από τη Σικελία;

5. Ποια στοιχεία της συμπεριφοράς του επιδρούν αρνητικά στην εξέλιξη του πολέμου;

6. Πώς εξελίχθηκε η σικελική εκστρατεία;

7. Με ποιον τρόπο παρεμβαίνουν οι Πέρσες στην πολεμική σύγκρουση Αθήνας και Σπάρτης;

8. Ποιες ήταν οι ναυμαχίες που οδήγησαν στη λήξη του πολέμου;

9. Ποιοι ήταν οι όροι της ειρήνης;

10. Ποια ήταν τα αποτελέσματα του πολέμου

Β. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)

α. Ο Νικίας έπεισε τους Αθηναίους να κάνουν την εκστρατεία     Σ           Λ

 στη Σικελία.

β. Ο Αλκιβιάδης ανακλήθηκε από τη Σικελία και λογοδότησε      Σ           Λ

για την κατηγορία ιεροσυλίας.

γ. Ο Αλκιβιάδης πρόδωσε την Αθήνα στη Σπάρτη.                           Σ           Λ

δ. Στη Σικελία η κατάσταση είναι καλή για τους Αθηναίους.        Σ           Λ

ε. Οι Σπαρτιάτες ναυπηγούν πλοία με χρήματα των Περσών.             Σ           Λ

στ. Ο αθηναϊκός στόλος ηττάται στο ακρωτήριο της Σάμου Νότο           Σ           Λ

ζ. Η νίκη των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς είναι καθοριστική για την έκβαση του πολέμου                                                                   Σ           Λ

Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)

1.      Ο Αλκιβιάδης συμμετείχε στη Σικελική εκστρατεία                           Σ           Λ

2.      Ο Σπαρτιάτης Γύλιππος ήταν ο τελικός νικητής.                        Σ           Λ

3.      Οι Πέρσες επιδίωκαν να υποτάξουν τις πόλεις της Μ. Ασίας.       Σ           Λ

4.      0 Λύσανδρος ήταν στρατηγός του στρατού των Σπαρτιατών.       Σ           Λ

5.      Στους Αιγός ποταμούς ο Καλλικρατίδας νίκησε τους Αθηναίους.  Σ           Λ

6.      Οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν το 404 π.Χ.      Σ           Λ

7.      Οι Αθηναίοι υποχρεώθηκαν να γκρεμίσουν τα τείχη τους το 404 π.Χ.

                                                                                               Σ           Λ

8.      Οι περισσότεροι Αθηναίοι πουλήθηκαν ως δούλοι.                      Σ           Λ

9.      Στις Αργινούσες οι Σπαρτιάτες νίκησαν τους Αθηναίους.             Σ           Λ

Γ. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

Ερμαϊκές στήλες , στρατηγός αυτοκράτορας, «όλα χάθηκαν»κατά το Θουκυδίδη

Δ. 1. Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη να περιγράψετε τις κινήσεις των εκστρατευτικών σωμάτων των Αθηναίων και των Σπαρτιατών προς τη Σικελία;

Γιατί ο χώρος των εχθροπραξιών έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα της εκστρατείας; 

2. Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη να προσδιορίσετε ποιες είναι οι  κινήσεις των αντίπαλων παρατάξεων παράλληλα προς τα μικρασιατικά παράλια ακολουθώντας το σπαρτιατικό στόλο από τη Ρόδο και τον αθηναϊκό από τη Σάμο. Ποιοι είναι οι σύμμαχοί της Αθήνας που αποστατούν;

     

3. Ποιες είναι οι κινήσεις των αντίπαλων ναυτικών δυνάμεων και προς τα  πού κινείται  η καθεμία και ποιοι είναι οι σύμμαχοι τους σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα της ναυμαχίας των Αργινουσών;

4. Ποιοι είναι οι λόγοι του ενθουσιασμού των Αθηναίων για την εκστρατεία σύμφωνα με το παρακάτω απόσπασμα;

Όλους τους έπιασε μεγάλη επιθυμία να φύγουν στην εκστρατεία. Τους πιο ηλικιωμένους επειδή νόμιζαν ότι θα κατακτήσουν τη Σικελία ή ότι τουλάχιστον δεν διέτρεχαν κίνδυνο με τόσες μεγάλες δυνάμεις. Τους νεότερους επειδή είχαν την επιθυμία να δουν τον μακρινό αυτό τόπο και να τον γνωρίσουν, αλλά και επειδή ήταν βέβαιοι ότι θα γυρίσουν. Το πλήθος οι στρατιώτες επειδή θα έπαιρναν μισθούς αμέσως κι επειδή με την επέκταση της κυριαρχίας θα εξασφάλιζαν για πάντα τη μισθοφορία. Έτσι, εξαιτίας του γενικού ενθουσιασμού, ακόμη κι εκείνοι που διαφωνούσαν σώπαιναν, από φόβο μήπως, καταψηφίζοντας, θεωρηθούν κακοί πατριώτες.                                       Θουκυδίδης, Ιστορία, Ζ, 24 (μετ. Άγγ. Βλάχου)

5. Για ποιο λόγο οι Πέρσες αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν τη ναυτική δύναμη των Σπαρτιατών σύμφωνα με το παρακάτω παράθεμα;

Τότε ο Κύρος είπε ότι ο πατέρας του τα ίδια του είχε παραγγείλει και ο ίδιος δεν είχε διαφορετική γνώμη, αλλά θα καταβάλει κάθε προσπάθεια, κι ότι ήλθε φέρνοντας μαζί του πεντακόσια τάλαντα. Είπε ότι, όταν τούτα ξοδευτούν, θα δαπανήσει και τα δικά του, όσα του είχε δώσει ο πατέρας του. Και πάλι, αν και τούτα δεν είναι αρκετά, θα κομματιάσει τον ασημένιο και χρυσό θρόνο, πάνω στον οποίο καθόταν. Οι άλλοι επαίνεσαν τα λόγια του και τον προέτρεψαν να υποσχεθεί σε κάθε ναύτη μία αττική δραχμή, υποδεικνύοντας ότι, αν χορηγηθεί ο μισθός τούτος, οι ναύτες των Αθηναίων θα εγκαταλείψουν τα πλοία τους, κι έτσι θα δαπανήσει λιγότερα χρήματα. Εκείνος είπε πως ήταν σωστός ο λόγος τους, αλλά ότι δεν μπορούσε να κάνει άλλο, απ’ όσα του είχε ορίσει ο βασιλιάς.

Ξενοφών, Ελληνικά, Α, V, 3-5 (μετ. Λ. Παπαγεωργίου)

Ε. Να αντιστοιχίσετε τις χρονολογίες της Α στήλης με τα ιστορικά γεγονότα της στήλης Β:

Α	Β
1.415-413 π.Χ.	….Δεκελεικός πόλεμος
2. 413-404 π.Χ.	….Ναυμαχία στις Αργινούσες
3. 407 π.Χ.	….Σικελική εκσρατεία
4. 406 π.Χ.	….Αιγός Ποταμοί
5. 404 π.Χ.	…..Συνθήκη ειρήνης

3. Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΕ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1. Πως συμπεριφέρονται οι Σπαρτιάτες μετά τη νίκη τους στον Πελοποννησιακό πόλεμο;
2. Ποιο καθεστώς επιβάλλουν στην Αθήνα και πώς αυτό ανατρέπεται;
3. Τι ήταν η «Κάθοδος των Μυρίων»;
4. Γιατί ο σπαρτιάτης βασιλιάς Αγησίλαος επιτίθεται στην Περσική δύναμη στη Μ. Ασία;
5. Γιατί οι Θηβαίοι, οι Αργείοι, οι Κορίνθιοι και οι Αθηναίοι συνασπίζονται ενάντια στη Σπάρτη;
6. Ποιες είναι οι συγκρούσεις ανάμεσά τους μέχρι τη σύναψη της  ειρήνης;
7. Με ποια ειρήνη σταμάτησαν οι πόλεμοι ανάμεσα στη Σπάρτη και τους αντιπάλους της; Γιατί εμπλέκονται και πάλι οι Πέρσες;
8. Πώς οργανώνεται η Β’ Αθηναϊκή συμμαχία;

Β. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)

1. Οι Σπαρτιάτες υποστήριξαν δημοκρατικά κόμματα στις πόλεις που τοποθέτησαν Σπαρτιάτη αρμοστή.                                            Σ           Λ

2. Οι Τριάκοντα τύραννοι εγκατέστησαν στην Αθήνα ένα σκληρότατο ολιγαρχικό καθεστώς.                                                                              Σ           Λ

3. Το 403 π.Χ. ο Ξενοφών αποκαθιστά το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αθήνα.                                                                                                          Σ           Λ

4. Στην εκστρατεία του Κύρου ενάντια στον αδερφό του τον Αρταξέρξη συμμετέχουν Έλληνες και Σπαρτιάτες μισθοφόροι.                    Σ           Λ

5. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αγησίλαος το 395 π.Χ. εκστρατεύει κατά των Περσών.                                                                                                       Σ           Λ

6. Ο Αγησίλαος στην Κορώνεια το 394 π.Χ. αντιμετωπίζει το στρατό του αντισπαρτιατικού συνασπισμού και ηττάται.                                    Σ           Λ

7. Ο Σπαρτιάτης Ανταλκίδας σχεδίασε μια πρόταση ειρήνης με διαιτητές των ελληνικών πραγμάτων τους Πέρσες.                                          Σ           Λ

8. Σε συνέδριο που συγκαλείται στη Σπάρτη αναγγέλλεται επίσημα η οργάνωση της Β’ Αθηναϊκής συμμαχίας.                                           Σ           Λ

Γ. Nα δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

Τριάκοντα τύραννοι, Μύριοι, η Ανταλκίδειος ειρήνη, Β’Αθηναϊκή συμμαχία

Δ. 1. Ποια είναι η αντίδραση των στρατιωτών όταν αντικρύζουν τη θάλασσα σύμφωνα με το παρακάτω απόσπασμα και πώς αιτιολογείται;

(Οι Έλληνες μισθοφόροι του Κύρου, μετά από φοβερές περιπέτειες, αντικρίζουν τη θάλασσα.)

Κι επειδή η βοή ολοένα και μεγάλωνε και ακουγόταν όλο και πιο κοντά και κάθε τόσο οι νεοφερμένοι ορμούσαν τρέχοντας προς το μέρος εκείνων που φώναζαν κι όσο περισσότεροι στρατιώτες μαζεύονταν τόσο η βοή γινόταν πιο δυνατή, ο Ξενοφών υποψιάστηκε πως κάτι σοβαρό συμβαίνει και ανεβαίνει στο άλογο και παίρνοντας μαζί του τον Λύκιο και τους καβαλάρηδες έτρεχε να δώσει βοήθεια και να που σε λίγο ακούνε τους στρατιώτες να κραυγάζουν, θάλασσα, θάλασσα, κι η λέξη περνούσε από στόμα σε στόμα. Προς τα εκεί λοιπόν έτρεχαν όλοι, και οι οπισθοφύλακες σέρνοντας μαζί τους γρήγορα τα υποζύγια και τ’ άλογα.

Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις, Δ, 7, 23

2. Ποιοι είναι οι λόγοι που αναγκάζουν τους Λακεδαιμόνιους να ανακαλέσουν τον Αγησίλαο και πώς αυτός αντιδρά μαθαίνοντας την απόφασή τους;

 Ο Αγησίλαος λοιπόν με τούτα καταγινόταν. Αλλά οι Λακεδαιμόνιοι, όταν έμαθαν με βεβαιότητα ότι και τα χρήματα είχαν έλθει στην Ελλάδα, αλλά και ότι οι σπουδαιότερες πόλεις είχαν συνασπιστεί για πόλεμο εναντίον τους, θεώρησαν ότι η πόλη βρισκόταν σε κίνδυνο και ότι ήταν αναγκαίο να εκστρατεύσουν. Καθώς λοιπόν προετοιμάζονταν για τούτα, έστειλαν τον Επικυδίδα στον Αγησίλαο. Μόλις έφτασε τούτος, διηγήθηκε στον Αγησίλαο πώς έχουν τα πράγματα, και ότι η πόλη τον διατάζει να σπεύσει γρήγορα σε βοήθεια της πατρίδας. Ο Αγησίλαος, όταν άκουσε αυτά, στενοχωρήθηκε πολύ, σκεπτόμενος ποιες τιμές και ποιες ελπίδες έχασε, αλλά, αφού συγκάλεσε τους συμμάχους τους, δήλωσε όσα πρόσταζε η πόλη, και είπε ότι είναι ανάγκη να σπεύσει σε βοήθεια της πατρίδας. «Αν όμως εκεί τα πράγματα πάνε καλά» είπε «άνδρες σύμμαχοι, να ξέρετε ότι δε θα σας λησμονήσω, αλλά και πάλι θα γυρίσω, να κάνω όσα μου ζητήσετε». Ακούγοντας τούτα πολλοί δάκρυσαν, όλοι όμως ψήφισαν να προσφέρουν βοήθεια στη Λακεδαίμονα μαζί με τον Αγησίλαο. Και αν εκεί πάνε όλα καλά, να τον πάρουν πάλι μαζί, για να έρθουν στην Ασία.

Ξενοφών, Ελληνικά, Δ, ΙΙ, 1-4 (μετ. Α. Παπαγεωργίου)

3. Οι Πέρσες εφαρμόζουν την πολιτική που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους παρεμβαίνοντας στα ελληνικά πράγματα. Πώς αντιλαμβάνεστε μέσα από το παρακάτω απόσπασμα την εμπλοκή των Περσών στην ειρήνη του 386 π.Χ.;

Έτσι, όταν ο Τιρίβαζος παρήγγειλε να παρουσιαστούν όσοι ήθελαν να ακούσουν τους όρους της ειρήνης που στέλνει ο βασιλιάς, όλοι παρουσιάστηκαν αμέσως. Αφού συγκεντρώθηκαν, ο Τιρίβαζος τους έδειξε τις σφραγίδες του βασιλιά και διάβασε όσα ήταν γραμμένα. Το περιεχόμενο ήταν το εξής: «ο βασιλιάς Αρταξέρξης νομίζει ότι είναι δίκαιο οι πόλεις της Ασίας να ανήκουν σ’ εκείνον και από τα νησιά οι Κλαζομενές και η Κύπρος. Οι άλλες ελληνικές πόλεις, μεγάλες και μικρές, να είναι αυτόνομες, εκτός από τη Λήμνο, την Ίμβρο και τη Σκύρο. Τούτες να ανήκουν στους Αθηναίους, όπως και παλιά. Όποιοι δεν δεχτούν την ειρήνη αυτή, εγώ θα τους πολεμήσω μαζί με κείνους που τη δέχονται και κατά ξηρά και κατά θάλασσα με πλοία και με χρήματα.»

Ξενοφών, Ελληνικά, Ε, Ι, 30-31 (Μετ. Α. Παπαγεωργίου)

4. Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη να προσδιορίσετε τις περιοχές στις οποίες εκστρατεύει ο Αγησίλαος ανάμεσα στα 396-394 π.Χ.

                                   

5. Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη να καταγράψετε τις περιοχές που εξεγέρθηκαν μετά το Βοιωτικό-Κορινθιακό πόλεμο.

KΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^Η Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Α. Ερωτήσεις κατανόησης

1. Ποιους υποστήριξαν οι Θηβαίοι κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο;
2. Ποια στάση τήρησε η Θήβα μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο;
3. Ποια ήταν η κατάσταση στη Θήβα μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο;
4. Ποια γεγονότα προηγήθηκαν των ένοπλων συγκρούσεων με τη Σπάρτη;
5. Τι γνωρίζετε για τη μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.Χ.;
6. Τι ήταν ο Ιερός Λόχος;
7. Πώς η Θήβα μετά τη νίκη επί των Σπαρτιατών μπήκε στο περιθώριο;
8. Ποια κατάσταση επικρατεί στην Ελλάδα μετά τις ένοπλες συγκρούσεις Θήβας και Σπάρτης;

Β. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ)

α. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Θηβαίοι είχαν ταχθεί με το μέρος της Αθήνας. Σ Λ

β. Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Θηβαίοι πρωτοστατούν ενάντια στους Σπαρτιάτες.                                                                                                   Σ Λ

γ. Η πόλη της Θήβας πλήττεται και από διαμάχες ανάμεσα στους αριστοκρατικούς και τους δημοκρατικούς.                                                                                      Σ Λ

δ. Ο Πελοπίδας και ο Επαμεινώντας ανήκουν στον αριστοκρατικό χώρο.               Σ Λ

ε. Το 382 π.Χ. η Σπάρτη επεμβαίνει στρατιωτικά στη Θήβα και εγκαθιδρύει ολιγαρχικό καθεστώς.                                                                                                     Σ Λ

στ. Οι άνδρες του Ιερού Λόχου νικούν τους Σπαρτιάτες στα Λεύκτρα.                  Σ Λ

ζ. Οι Θηβαίοι ιδρύουν Αρκαδική συμπολιτεία με πρωτεύουσα τη Μεγαλόπολη.       Σ Λ

η. Στη μάχη στη Μαντίνεια οι Σπαρτιάτες νίκησαν και σταμάτησαν την προέλαση των Θηβαίων.                                                                                                      Σ Λ

θ. Η παρακμή των παλιών ελληνικών πόλεων Αθήνας, Σπάρτης, Θήβας οδήγησε στην εμφάνιση νέων άφθαρτων ελληνικών δυνάμεων.                                               Σ Λ

Γ. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

Ιερός Λόχος, Αρκαδική Συμπολιτεία, ακρισία

Δ. 1. Να διακρίνετε στο παρακάτω παράθεμα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των δύο ηγετών που ανέδειξαν τη Θήβα.

Ήσαν κι οι δυο τους το ίδιο πλασμένοι για την κάθε αρετή, με τη διαφορά πως ο Πελοπίδας έβρισκε μεγαλύτερη ευχαρίστηση στη γυμναστική, ενώ ο Επαμεινώνδας στη μάθηση και τις ώρες που ξαδειάζανε, τις διαθέτανε, ο πρώτος συχνάζοντας στις παλαίστρες και στα κυνήγια, ενώ ο άλλος ακούοντας κάτι και φιλοσοφώντας. Από τα πολλά και καλά φυσικά που είχαν κι οι δυο τους, τέτοια που να οδηγούν στη δόξα, κανένα δε θεωρούν, όσοι έχουν μυαλό, σπουδαιότερο από το ότι μέσα σε τόσους αγώνες και σε τόσες στρατιωτικές και πολιτικές ηγεσίες διαφύλαξαν μεταξύ τους απ’ αρχής μέχρι τέλους σταθερά μιαν απείραχτη αγάπη και φιλία.

                                                          Πλούταρχος, Πελοπίδας, IV, (μετ. Α. Λαζάρου)

Δ. 2. Να διακρίνετε στο παρακάτω απόσπασμα τα χαρακτηριστικά της νέας πολεμικής τακτικής που ακολούθησησαν οι Θηβαίοι ενάντια στους Σπαρτιάτες και τους νίκησαν.

Η βασική ιδέα της νέας τακτικής έγκειται στο ότι η κύρια δύναμη του στρατού συγκεντρώνεται στην επιθετική πτέρυγα σε τόσο βάθος, ώστε η διάσπαση των γραμμών του εχθρού να πετύχει οπωσδήποτε, ενώ η ασθενέστερη αμυντική πτέρυγα περιορίζει όσο είναι δυνατό τη δράση της, έως ότου κριθεί η μάχη από την άλλη˙ η πτέρυγα που νίκησε στρέφεται κατόπιν προς το κέντρο, ενώ η αμυντική περνά στην επίθεση και ο εχθρός περισφίγγεται και από τις δύο πλευρές. Στα Λεύκτρα ο Επαμεινώνδας ενήργησε την επίθεση με την αριστερή πτέρυγα του πεζικού του που είχε παραταχθεί σε εξαιρετικά μεγάλο βάθος (50 ανδρών) εναντίον της δεξιάς πτέρυγας του εχθρού (με βάθος 12 ανδρών) που διοικούσε ο Κλεόμβροτος.

Ulrich Wilcken, Αρχαία ελληνική ιστορία (μετ. Ι. Τουλουμάκου),
Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1976, σελ. 273

Δ. 3 Αναζητήστε στοιχεία για τη συγκρότηση Ιερού Λόχου σε δύο κρίσιμες στιγμές της ελληνικής ιστορίας (Επανάσταση του 1821 και Β’ Παγκόσμιος πόλεμος) και συγκρίνεται τη δράση τους.

Δ.4. Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη να διακρίνεται τους Βοιωτούς και τους συμμάχους τους το 369-366 π.Χ. [Κοινόν των Βοιωτικών πόλεων και Σύμμαχοι των Βοιωτών]